Książka o oryginalnym tytule Essai sur la diplomatie napisana przez księcia Adama Jerzego Czartoryskiego w 1825, a przetłumaczona z francuskiego przez Zofię Stefanową z Żółtowskich Dąbrowską w l. 1943/44 na podstawie jej drugiego wydania z 1864 jest ciągle aktualna. Zawiera sumę przemyśleń i doświadczeń Autora, który całe życie działał na polu dyplomatycznym na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości. Podzielona jest na 3 części: 1. O dyplomacji, jaką jest w praktyce, 2. O dyplomacji, jaką być powinna, 3. Sposoby doprowadzenia dyplomacji do jej właściwych przeznaczeń. Publikacja jest zaopatrzona w przedmowę do wydania polskiego autorstwa dr Andrzeja Nieuważnego, historyka z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.