Monografia stanowi pionierską próbę ukazania ewolucji oraz zakresu przedmiotowego instytucji bezpieczeństwa wewnętrznego w Polsce od początków państwowości w X w. do współczesności. Opracowanie ma charakter syntezy i stanowi uwieńczenie wieloletnich badań autora w tym obszarze aktywności państwa, ale również lokalnych społeczności na różnym etapie ich organizacji oraz wielu rodzimych badaczy, którzy zajmowali się wybranymi zagadnieniami ochrony przeciwpożarowej, granic państwowych oraz instytucji policyjnych. W pracy przyjęto układ chronologiczny. W dziewięciu rozdziałach na tle kolejnych etapów rozwoju ustrojowo-politycznego państwa polskiego przedstawiono przegląd historyczny rodzimych instytucji bezpieczeństwa wewnętrznego.