Przygotowana monografia pedagogiczna jest efektem trzyletnich studiów teoretycznych
dotyczących edukacji dorosłych na Górnym Śląsku od Wiosny Ludów do wybuchu pierwszej wojny
światowej. Specyficzna sytuacja polityczno-społeczna Górnego Śląska w latach 1848–1914 znacząco
wpłynęła na rozwijające się formy pracy z dorosłymi, popularyzowane treści edukacyjne oraz
dynamikę prowadzonych działań. Prekursorzy pracy oświatowej: Józef Lompa, Emanuel Smołka,
Józef Łepkowski i Karol Kosicki, świadomi braku kadry gotowej podjąć pracę dla ludu górnośląskiego,
organizowali nowe siły popularyzujące wiedzę i budzące ducha narodowego. Poziom wykształcenia
ludu polskiego zadecydował o kierunkach rozwoju edukacji dorosłych na tym terenie. Przede wszystkim
istniało zapotrzebowanie na wiedzę ogólną, społeczno-moralną, religijną i zdrowotną. Z edukacją
i wiedzą łączono nadzieje na poprawę warunków pracy i życia mieszkańców Górnego Śląska. Mimo że
redaktorzy pism polskich regularnie stawali przed kratką sądową, działacze skupieni wokół towarzystw
oświatowych odwoływali zebrania z powodu braku sali, dyrygenci chórów polskich na skutek
prześladowań opuszczali ziemię górnośląską, a działacze polskiego ruchu bibliotecznego, teatralnego
i śpiewaczego z powodu cenzury nie mogli rozwinąć działalności na szeroką skalę, nie rezygnowano
z podejmowanych inicjatyw. Praca oświatowa działaczy Górnego Śląska budzi duże zainteresowanie
i podziw współczesnego czytelnika. Niech pamięć o nich będzie zawsze żywa i nie zabraknie tych,
którzy przekażą ją kolejnym pokoleniom!