Renatka i jej przyjaciółka Barbarka zaczęły wakacje szkolne i od razu na ich początku zdarzyła im się niezwykła przygoda. Oto zaginął wieloletni przyjaciel dziadka Renatki — Wąsiaty Sam. Cała trójka postanowiła go znaleźć. A właściwie największym motorem działania była Renatka, pełna wigoru i rezolutności młoda dama o szczerym sercu przepełnionym szlachetnością pomocy drugiemu człowiekowi. Wszak Wąsiaty Sam to także i jej przyjaciel. A Barbarka... w szkole nazywana jest Niewiarką, bo ciągle się wszystkiego boi i niczego nie widzi w jasnych barwach, a wręcz przeciwnie według niej wszędzie czyhają na nią niebezpieczeństwa. Przygoda odmieni jej postawę, zrobi się pewniejsza siebie, znajdzie prawdziwych przyjaciół i będzie wreszcie szczęśliwa.
Żeby znaleźć Wąsiatego Sama trzeba rozwiązać nie lada łamigłówkę, pokonać strach przed nieznanym i dążyć do celu. Wspomagają się wszyscy troje bohaterowie w tym dążeniu. Oczywiście osiągną cel i to z nie byle jakim zaskakującym zakończeniem. Cała historia kończy się szczęśliwie. A że akcja książki umieszczona jest na Górnym Śląsku, to w historii tej bohaterowie zjeżdżają do nieczynnego szybu kopalni. Akcja trzyma do końca w napięciu.