Krajobraz religijny i etniczny… to uzupełniona wersja pracy doktorskiej, przygotowanej pod kierunkiem prof. dr. hab. Dariusza Kołodziejczyka, a obronionej na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego w 2020 r.Ukazuje przestrzenne relacje między przedstawicielami różnych grup religijnych i etnicznych, żyjących w środowiskach wiejskich, gdzie procesy osadnicze pociągnęły za sobą równoległe przemiany społeczno-ekonomiczne i krajobrazowe. Koncentracja na okresie ok. 1760 – ok. 1820 celowo przełamuje tradycyjne podziały epokowe, natomiast zakres geograficzny obejmuje trzy historyczne regiony – Suwalszczyznę (obecnie podzieloną między Polskę i Litwę), Bukowinę (podzieloną między Rumunię i Ukrainę) i Łatgalię (wschodnią Łotwę, inaczej Inflanty Polskie). W każdym regionie analiza skupia się na wybranym rejonie, obejmującym grupę wsi wraz z lokalnym centrum: Jeleniewem na Suwalszczyźnie, Seretem na Bukowinie i Wyszkami w Łatgalii.

Książka porusza kwestie stosunków językowych, okoliczności osiedlania się w jednym rejonie ludzi różnego pochodzenia, relacji między starymi a nowymi osadami, stopnia ich różnorodności wyznaniowej i etnicznej, związków sąsiedzkich i rodzinnych. Jest to zarazem próba rekonstrukcji dawnego krajobrazu, a zwłaszcza topografii sakralnej. Istotnym zagadnieniem jest zetknięcie się wiejskich społeczności z nowoczesną administracją różnych państw i Kościołów, w tym różnice w praktyce działania poszczególnych państw (np. przy zmianie języka urzędowego) oraz podobne trudności (np. przy „odkrywaniu” staroobrzędowców). Materiały z wybranych rejonów pokazują, na ile powszechnie korzystano z posługi duchownych innego wyznania chrześcijańskiego w sytuacji, gdy droga do „własnego” była zbyt długa. Z kolei kwestia rozpowszechnienia nowych upraw obrazuje stosunek chłopskich społeczności do innowacji narzucanych przez państwo i wprowadzanych oddolnie. Analogie w funkcjonowaniu wieloreligijnego krajobrazu trzech regionów ukazują w małej skali szersze zjawiska pragmatycznej koegzystencji, których materialne świadectwa można do dziś zobaczyć w trzech badanych rejonach.



Melchior Jakubowski (ur. 1991) – historyk i historyk sztuki, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się historią i sztuką nowożytnej Rzeczypospolitej. Obecnie prowadzi projekt Jezuici Wschodu? Sieć artystyczna zakonu bazylianów w osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej, realizowany w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk.