Zmiany organizacyjne w Wojsku Polskim po transformacji ustrojowej, rozpoczętej
w 1989 r., spowodowały likwidację znacznej liczby komórek badawczych
i dydaktycznych zajmujących się historią wojskowości w uczelniach wojskowych.
Przy niektórych polskich uniwersytetach istniały komórki organizacyjne zajmujące
się historią wojskową, choć obecnie należą one do rzadkości. Polscy historycy
wojskowości odgrywali ważną rolę w międzynarodowych stowarzyszeniach.
Pisze o tym prezes Stowarzyszenia Historyków Wojskowości prof. dr hab. Tadeusz
Panecki.
W niniejszym opracowaniu kilkunastu autorów prezentuje wyniki swoich badań.
Na treść publikacji składają się wartościowe artykuły autorstwa: prof. dr. hab.
Tadeusza Paneckiego pt. Miejsce i rola Stowarzyszenia Historyków Wojskowości
w badaniach historycznowojskowych; dr. Janusza Gmitruka pt. Rozwój historiografii
czynu zbrojnego ruchu ludowego w latach II wojny światowej. Rola i wkład
Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego; prof. dr hab. Danuty Kisielewicz pt.
Badania historyczno-wojskowe w zakresie problematyki jenieckiej na łamach
„Łambinowickiego Rocznika Muzealnego”; dr. Grzegorza Jasińskiego pt. Powstanie
warszawskie w badaniach historycznych. Stan i perspektywy; dr. Tomasza
Glinieckiego pt. Fotografia wojenna jako źródło historyczne; prof. dr. hab. Janusza
Zuziaka pt. Wojsko Polskie w Kanadzie w latach II wojny światowej jako
przedmiot badań historycznych; prof. dr. hab. Wojciecha Włodarkiewicza pt.
Działalność dydaktyczna i naukowa historyków w Wojskowej Akademii Technicznej;
prof. dr. hab. Józefa Smolińskiego pt. Historycy wojskowości Uniwersytetu
Jana Kochanowskiego w Kielcach; prof. dr. hab. Witolda Jarno pt. Badania historyczno-
wojskowe w Instytucie Historii Uniwersytetu Łódzkiego w pierwszych
dwóch dekadach XXI wieku; prof. dr. hab. Andrzeja Olejko pt. W 80 rocznicę drugiej
lotniczej Battle of Britain. Stan badań nad tematyką udziału Polish Air Force
i lotnictwa czechosłowackiego w 1940 r.; prof. dr. hab. Jerzego Prochwicza pt.
Alumni w Wojsku Polskim w latach 1959-1980. Fakty i mity oraz dr Grażyny Bołcun
pt. Historia wojskowa w społeczności Podkarpacia (ziemia kolbuszowska
i stalowowolska).
Prezes Stowarzyszenia Historyków Wojskowości prof. T. Panecki scharakteryzował
jego dzieje oraz wskazał na istniejące problemy. Prof. W. Włodarkiewicz
przedstawił rolę historyków z WAT w badaniach w obszarze historii wojskowości –
w tekście jest szerokie omówienie tych dokonań – ale też przekazywanie ich
w procesie dydaktycznym tej Uczelni. Autor optymistycznie zapatruje się na
obecne prace zespołu, którym kieruje, pokazując zarówno jego dorobek, jak
i plany naukowe w obszarze historii wojskowości.
Zwracam uwagę na interesujące opracowanie dr. J. Gmitruka prezentującego
dokonania historyków ruchu ludowego w zakresie pokazywania ich dokonań
także w obszarze badań nad historią wojskowości. Podkreślony został wkład
Komisji Historycznej Naczelnego Komitetu Wykonawczego Zjednoczonego
Stronnictwa Ludowego (NKW ZSL), z inicjatywy której w 1958 r. podjęto szeroką
akcję zbierania zachowanych dokumentów, materiałów i relacji z lat okupacyjnej
działalności, także zbrojnej ruchu ludowego, którą później badał utworzony Zakład
Historii Ruchu Ludowego. To właśnie ta komórka, wspólnie z działającą od
roku 1949 Ludową Spółdzielnią Wydawniczą, podjęły dzieło opracowania i popularyzacji
dziejów konspiracyjnego ruchu ludowego i jego siły zbrojnej – Batalionów
Chłopskich. W pełni należy docenić osobisty wkład dr. J. Gmitruka w organizowanie
i prowadzenie badań także w obszarze historii wojskowości. Czyni
to od 1997 r. jako dyrektor Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, kierując
także od 1990 r. Zakładem Historii Ruchu Ludowego, a po pewnym czasie również
Ludowym Towarzystwem Naukowo-Kulturalnym.
Na wyróżnienie zasługują publikacje profesorów J. Zuziaka i A. Olejki, którzy
przedstawiają wyniki własnych badań nad mało znaną tematyką polskich dokonań
w ramach walki zbrojnej w okresie II wojny światowej, dzieje Wojska Polskiego
formowanego w Kanadzie czy dokonania polskich i czechosłowackich pilotów
podczas bitwy powietrznej o Wielką Brytanię w 1940 roku.
Pozostałe opracowania, dobrze udokumentowane źródłowo, podejmują
tematykę szczegółową i wnoszącą nowe wątki do ogólnej refleksji nad współczesnymi
badaniami w obszarze historii wojskowości.