Praca zawiera opracowaną przez najwybitniejszych przedstawicieli środowisk z całej Polski diagnozę aktualnego stanu polonistyki, zarówno naukowej, jak i dydaktycznej, z próbą nakreślenia wizji jej przyszłości w odpowiedzi na wymagania czasu. Autorzy pytają o następujące problemy:

- polonistyka w przestrzeni uniwersytetu: między misją a rynkiem,

- ramy prawno-instytucjonalne studiów polonistycznych,

- integracja polonistyki w obrębie nauk humanistycznych,

- kierunki studiów polonistycznych,

- integracja środowiska polonistycznego – rozwiązania praktyczne,

- program polonistyki: kompetencja, formacja, specjalizacja,

- historia i teoria literatury jako dwa typy integracji dyscyplinowej,

- co robić z tekstami – analiza nurtów metodologicznych,

- filologia narodowa a komparatystyka,

- polonista na rynku, czyli sprawności polonisty,

- kształcenie polonistyczne,

- studia doktoranckie,

- przyszłość polonistyki – przyszłość humanistyki.

Wyraźnie zarysowuje się różnica metodologiczna, polegająca na różnym stopniu akceptacji najnowszych teorii badań literackich, którą można określić jako podział na tradycjonalistów i postępowców. Podział tych stanowisk dotyczy różnych obszarów: możliwości i warunków uprawiania historii literatury, akceptacji najnowszych teorii tekstu literackiego, różnego zakreślania granic interpretacji.

Mamy też do czynienia z różnymi reakcjami na nowe regulacje dotyczące kształcenia uniwersyteckiego, od głębokiej afirmacji nowej ustawy o szkolnictwie wyższym wraz z tym wszystkim, co z niej praktycznie zarówno dla dydaktyki uniwersyteckiej, jak i dla badań naukowych wynika, aż po jej odrzucenie w najbardziej skrajnych wypadkach. Wreszcie, daje się zauważyć podział w zakresie możliwości poszerzania oferty edukacyjnej filologii polskiej, od tych opowiadających się za utrzymaniem, w mniej więcej niezmienionej formie, tradycyjnych przedmiotów kształcenia, aż po głęboką redefinicję kierunków polonistycznych, połączoną z rezygnacją z dużej części kompetencji oferowanych przez tradycyjną filologię i historię literatury, z jednoczesnym otwarciem dyscypliny na problematykę nowych mediów i nowych form ekspresji tekstowych, współczesną komparatystykę, pluralistyczne badania kulturoznawcze i antropologiczne, na różne formy kreatywności tekstowej, słowem – na wielorakie przekroczenie tradycyjnych granic dyscypliny.