doświadczenia zdobyte podczas służby m.in. na statku wielorybniczym (1841–42), skąd zbiegł na Tahiti, oraz w amer. marynarce wojennej (1843–44) stały się źródłem inspiracji dla późniejszej twórczości lit.; w pierwszych powieściach, które przyniosły mu ogromną popularność (Taipi 1846, wyd. pol. 1963, Omoo 1847 i Mardi 1849) nakreślił idylliczny obraz społeczeństwa Polinezyjczyków zagrożonego przez niszczący wpływ cywilizacji białych, w Białym kubraku zaś (1850, wyd. pol. 1974) przedstawił okres służby na fregacie wojennej. Najwybitniejszym dziełem M., uznawanym za najważniejszy utwór literatury amer. XIX w. i arcydzieło literatury świat., jest powieść Moby Dick, czyli Biały Wieloryb (1851, wyd. pol. 1954), oparta na nauk. materiale historia wielorybnictwa, a jednocześnie symbol. epos filoz., alegoria walki dobra ze złem, woli ludzkiej z przeznaczeniem. Po chłodnym przyjęciu Moby Dicka i niepowodzeniach kolejnych powieści, m.in. psychol. Pierre (1852), oraz opublikowaniu tomu opowiadań The Piazza Tales (1857, pol. wybór Weranda i inne równie prawdziwe powieści 1980) oraz powieści Oszust (1857, wyd. pol. 1990) Melville niemal zupełnie zaprzestał działalności lit.; zm. w osamotnieniu i zapomnieniu, został „odkryty” dopiero po 1920; jego twórczość doczekała się bardzo wielu interpretacji, opracowań i monografii.