1748–51 wykładowca retoryki, literatury pięknej i prawa w Edynburgu, od 1751 profesor logiki, a 1752–63 filozofii moralnej (wykłady z etyki, teologii, prawa oraz polityki wraz z ekonomią); 1787–89 Lord Rektor uniwersytetu w Glasgow; od 1783 członek założyciel Akademii Nauk w Edynburgu; od 1752 członek Towarzystwa Literackiego w Glasgow i Towarzystwa Filozoficznego w Edynburgu, a od 1755 Klubu Ekonomii Politycznej w Glasgow; jeden z twórców i główny przedstawiciel klasycznej szkoły w ekonomii; autor pierwszego dzieła ekonomicznego Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów (1776, wydanie polskie 1954). Był zwolennikiem koncepcji porządku naturalnego i liberalizmu, przedstawicielem tzw. szkockiego oświecenia. Pozostawał pod silnym wpływem poglądów fizjokratów; traktując społeczeństwo jako zespół luźno ze sobą powiązanych jednostek, uważał, że opis stosunków społecznych powinien być oparty na analizie jednostki ludzkiej, jej natury i interesów. Sądził, że ustrój społeczny powstaje spontanicznie, pod wpływem żywiołowo układających się stosunków między ludźmi i przeciwstawiał się ingerencji państwa w życie społeczeństwa. Zajmował się głównie problemem pomnażania bogactwa narodów; w tym kontekście analizował przede wszystkim zjawisko pracy społecznej oraz podział pracy (specjalizację wewnątrz zakładu pracy) jako źródło wzrostu jej wydajności. Twierdził, że gospodarką kapitalistyczną rządzą obiektywne prawa ekonomiczne; sformułował podstawy analizy funkcjonowania mechanizmu rynkowego (system cen). Dowodził, że gdy wolni producenci kierują się w swoich działaniach chęcią maksymalizowania zysku, to niewidzialna ręka rynku jest najskuteczniejszym mechanizmem zapewniającym dostosowanie struktury podaży do struktury popytu; jeżeli gospodarka jest wolna od regulacji ze strony państwa, to konkurencja zapewnia alokację zasobów prowadzącą do wzrostu dobrobytu.

Model mechanizmu rynkowego stworzony przez Smitha opisywał nowy system ekonomiczny powstający w uprzemysławiających się wówczas krajach Europy. Smith sformułował 2 warunki niezbędne do tego, aby system rynkowy mógł działać sprawnie: 1) rynki muszą być wolne od interwencji ze strony rządu; 2) egoistyczne zachowania producentów powinny być powściągane (dla wspólnego dobra) jedynie przez konkurencję między dostawcami. Smith z niechęcią odnosił się do monopoli, uważając je za wyraz konspiracyjnych działań przeciwko konsumentom.

Koncepcje Smitha przyczyniły się też do powstania Darwinowskiej teorii ewolucji, mechanizm zmian ewolucyjnych dóbr naturalnych jest niemal prostym przeniesieniem myśli Smitha na grunt biologii.