<p>&nbsp;</p><p>Công cuộc&nbsp;tranh đấu&nbsp;đòi quyển&nbsp;bình đẳng&nbsp;tôn giáo&nbsp;của&nbsp;Phật Giáo Việt Nam&nbsp;bắt đầu ở Huế với cái chết của tám&nbsp;Phật tử&nbsp;đêm <strong>8/5/1963</strong> tại đài phát thanh, tiếp theo là cuộc&nbsp;tự thiêu&nbsp;của&nbsp;Hòa Thượng&nbsp;Thích&nbsp;Quảng Đức&nbsp;ngày <strong>11/6/1963</strong> tại Sài Gòn và chiến dịch "nước lũ" tổng tấn công chùa chiền toàn quốc đêm 20 rạng ngày <strong>21/8/1963</strong>. Ba&nbsp;biến cố&nbsp;lịch sử&nbsp;quan trọng của&nbsp;phong trào&nbsp;Phật Giáo&nbsp;tranh đấu&nbsp;này dẫn đến cuộc khủng hoảng chính trị&nbsp;trầm trọng&nbsp;kéo dài nửa năm và&nbsp;kết thúc&nbsp;bằng cuộc đảo chánh lật đổ chính quyền của Tổng thống Ngô Đình Diệm.</p><p>&nbsp;</p><p>Khởi đầu từ lễ Phật Đản từ ngày 8/5/1963 và chấm dứt vào đêm 20 tháng 8 năm 1963 là cuộc tranh đấu của Phật Giáo, tiếp sau đó là cuộc nổi dạy toàn diện của học sinh, sinh viên, và quân dân Miền Nam Việt Nam kéo dài hơn hai tháng được kết thúc bằng cuộc đảo chánh quân sự ngày 1/11/1963. </p><p>&nbsp;</p><p>Kể từ năm 1963&nbsp;đến nay&nbsp;(2021) là hơn nửa thế kỷ. Các kho&nbsp;lưu trữ&nbsp;tài liệu&nbsp;mật của các bộ Ngoại Giao, Quốc Phòng, và cục Tình báo Trung Ương Hoa Kỳ đã giải mật cho&nbsp;công chúng&nbsp;và giới nghiên cứu được tự do&nbsp;tiếp cận, vào xem hoặc truy cập điện tử,&nbsp;để&nbsp;mọi người&nbsp;có thể nhìn lại&nbsp;một khúc quanh của lịch sử&nbsp;Việt Nam một cách&nbsp;rõ ràng. </p><p>&nbsp;</p><p><em>&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Sách này được ghi theo hình thức biên niên sử, về các sự kiện từ ngày </em><strong><em>8/5/1963</em></strong><em> cho tới vài ngày sau cuộc chính biến </em><strong><em>1/11/1963,</em></strong><em> nhìn từ phía chính phủ Hoa Kỳ. </em></p><p>&nbsp;</p><p>&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Như thế, qua các&nbsp;tài liệu&nbsp;đã giải mật, người đọc có thể thấy&nbsp;rõ ràng&nbsp;cuộc đảo chánh 1-11-1963 nhằm lật đổ chế độ Ngô Đình Diệm không khởi nguồn từ sự xúi giục của bất kỳ ngoại nhân nào, kể cả từ Hoa Kỳ. Điều này được thấy trong điện văn của Đại sứ Lodge gửi về Mỹ ngày 30-10-1963 nói rằng chuyện đảo chánh&nbsp;hoàn toàn&nbsp;nằm trong tay phía người Việt, còn Mỹ không cản ngăn gì được.&nbsp;Cũng trong ngày đó, Tướng Trần Văn Đôn hứa sẽ&nbsp;tiết lộ&nbsp;kế hoạch&nbsp;đảo chánh cho Đại sứ Lodge biết&nbsp;<strong>4 giờ</strong>&nbsp;đồng hồ trước khi đảo chánh khởi động.&nbsp;Tuy nhiên, vào ngày 1-11-1963, Tòa Đại sứ Mỹ chỉ được&nbsp;báo trước&nbsp;<strong>4 phút</strong>&nbsp;mà thôi.&nbsp;Lý do đơn giản là phía các tướng lãnh đảo chính e sợ bị Hoa Kỳ bán đứng kế hoạch cho Nhu-Diệm.</p><p><em>&nbsp;</em></p><p>Hy vọng&nbsp;các thông tin đã giải mật nầy,&nbsp;ít nhất&nbsp;là từ phía Mỹ, sẽ giúp các&nbsp;sử&nbsp;gia và <em>sinh viên ngành sử</em> học có thêm&nbsp;tài liệu&nbsp;tham chiếu&nbsp;để&nbsp;thẩm định&nbsp;một cách&nbsp;chính xác&nbsp;và&nbsp;đúng đắn&nbsp;về một giai đoạn bi hùng của&nbsp;lịch sử&nbsp;nước Việt thời cận đại.<strong> </strong></p>