"Zbrodnia i kara" to bez wątpienia najwybitniejsze literackie studium psychiki zbrodniarza. Dostojewski nadzwyczaj wnikliwie obrazuje motywy popełnionej zbrodni, a także wewnętrzną walkę sprawcy z dręczącymi go wyrzutami sumienia. Pomysł historii Rodiona Raskolnikowa, byłego studenta prawa, który postanawia zamordować bogatą lichwiarkę, zrodził się prawdopodobnie, kiedy autor przebywał na katordze, a jego współwięźniami byli między innymi mordercy.
Dostojewski nadał swojemu bohaterowi cechy człowieka zatraconego we własnym egoizmie, uważającego się za jednostkę wybitną, stworzoną do wielkich czynów, w pełni uprawnioną do eliminacji osób "zwykłych, bezużytecznych oraz plugawych". Ale skazał go na totalny upadek. Za haniebne czyny czeka bowiem Rodię sroga kara.
Tragiczna w wydźwięku powieść o wyobcowaniu, nieodwracalności czynów oraz ich bolesnych konsekwencjach.