"Zamieszczone w niniejszym tomie dokumenty, pochodzące z zasobów Studium Polski Podziemnej oraz Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie – w przeważającej części wcześniej niepublikowane – ukazują różnorodne aspekty życia politycznego, społecznego, gospodarczego i intelektualnego w roku 1945 w Polsce pojałtańskiej, a także na dawnych Kresach Wschodnich II RP – szczególnie cenne w odniesieniu do kluczowych dla przedwojennej kultury polskiej Wilna i Lwowa.
Materiały stanowią źródło wiedzy o trudnych do uchwycenia dynamicznych przemianach społecznych tamtego okresu: nastrojach, oczekiwaniach, przekonaniach politycznych i związanych z nimi postawach Polaków wobec władzy komunistycznej. Informacje w nich zawarte świadczą o oporze – zarówno zbrojnym, jak i w wymiarze życia codziennego – przeważającej części społeczeństwa przeciwko rządom sowieckim na Kresach, a także przeciwko PKWN, tzw. Rządowi Tymczasowemu i Tymczasowemu Rządowi Jedności Narodowej oraz ich mocodawcom."