Monografia ta to wielogłosowy projekt uchwycenia tytułowego fenomenu, rozpoznania jego form, przejawów i konsekwencji będących przedmiotem opisu kultury, jak też integralnym jej komponentem, źródłem ekstatycznych, euforycznych czy choćby hedonistycznych reakcji i zachowań. Jedną z funkcji kultury i sztuki niezaprzeczalnie pozostaje wszak wywoływanie emocji, nierzadko skrajnych (nie zawsze zresztą pozytywnych) dających w efekcie przeżycia porównywalne z narkotycznym czy alkoholowym odurzeniem. Współczesne teorie komunikacji literackiej i artystycznej (oparte na empatycznym czy somatycznym trybie odbioru) pozwalają na powrót do owych – wydawałoby się już dawno zarzuconych – koncepcji recepcyjnych, przywracając kulturze jej, w powszechnej opinii niezmiennie pierwszoplanowe, zadanie dostarczycielki zmysłowych wrażeń i uczuciowych wzruszeń.

W tym właśnie kluczu została zinterpretowana przez autorów rozdziałów wyjściowa metafora „sztucznych rajów”, odniesiona do wszelkich narzędzi, którymi dysponują literatura i sztuka, modelujące reprezentowaną rzeczywistość w sposób umożliwiający kreowanie wyimaginowanego świata, który bardziej odpowiada duchowym i emocjonalnym potrzebom jednostki ludzkiej niż ten znany z empirycznego doświadczenia. Monografia jest zatem wieloautorskim oglądem różnych wariantów pojmowania kulturowych upojeń, rozpoznaniem i wskazaniem ich obecności czy transmisji w kulturze Słowian.