Chesterton podyktował Świętego Tomasza z Akwinu błyskawicznie, jakby pod natchnieniem chwili, niemal nie korzystając ze źródeł, a osiągnął efekt zdumiewający.

Etienne Gilson, jeden z największych tomistów XX w., okrzyknął jego dzieło „bez porównania najlepszą książką, jaką napisano o św. Tomaszu”.

Być może Chesterton potrafił tak doskonale zrozumieć swojego bohatera, bo był do niego bardzo podobny. Obaj uznawani byli w szkole za tępaków, imponowali wzrostem i tuszą, uprawiali „niezwykłe hobby, jakim jest myślenie” i wyrażali swoje myśli w setkach tomów, których wystarczyłoby „do zatopienia okrętu albo zapełnienia biblioteki”. Mieli ten sam polemiczny temperament, przenikliwość i genialny dar syntezy.

Ze spotkania tych dwóch nieprzeciętnych osobowości powstała niezwykła biografia, przypominająca impresjonistyczny portret namalowany przy użyciu wielu kontrastowych barw albo średniowieczny obraz, składający się z wielu osobnych scen z życia jednej postaci. Z tej różnorodnej mozaiki wyłania się spójny wizerunek wielkiego filozofa na tle epoki i szerszej perspektywy dziejów, sięgającej aż po nasze czasy. Chesterton nazywa bowiem św. Tomasza „lekarzem współczesnego świata (…) wezwanym do łoża śmierci”, a jego słowa nie tylko nie straciły, ale wręcz zyskały na aktualności.

Nasza kultura, gorączkowo poszukująca istoty człowieczeństwa, a zarazem chorobliwie kwestionująca jej podstawy, potrzebuje trzeźwej diagnozy Chestertona, który proponuje nam lekarstwo w postaci życiowej mądrości Akwinaty i wiary we Wcielenie.

Nowe tłumaczenie uzupełniono o fragmenty, które w pierwszym polskim przekładzie zostały usunięte przez peerelowską cenzurę, a także o niepublikowane szkice Chestertona o św. Tomaszu, odkryte niedawno w archiwach.

W książce G.K. Chestertona Święty Tomasz z Akwinu geniusz Autora – literata, erudyty i wizjonera – spotyka się z filozoficznym i teologicznym geniuszem Akwinaty, „Doktora Anielskiego” lub „Świętego Tomasza od Stworzenia”, jak go tytułuje sam Chesterton. Autor skromnie nazywa swoje studium o św. Tomaszu zaledwie szkicem przybliżającym postać i cały system filozoficzno-teologiczny tego niezwykle wpływowego dominikanina i myśliciela chrześcijańskiego. Do tej opinii odautorskiej trzeba jednak dodać, że ów szkic został bardzo wysoko oceniony przez wybitnych znawców, jak choćby przez światowej sławy tomistę Étienne’a Gilsona.
Chesterton barwnie zarysowuje koloryt i klimat kulturowy epoki, ukazując personalne i ideowe związki Tomasza z innym sztandarowymi postaciami średniowiecza i starożytności, ubogacając ponadto płaszczyznę filozoficzną wieloma ciekawymi epizodami z życia Akwinaty. Lektura książki sprawia wrażenie szczególnej bliskości Chestertona i Tomasza. Chesterton bowiem odnalazł w św. Tomaszu swoisty bratni intelekt, a tomizm odbierał jako filozofię wielce przez siebie cenionego „zdrowego rozsądku”. Duch debaty i polemiki w dochodzeniu do prawdy, które wyznaczały kurs działalności naukowej Tomasza w XIII wieku, były też szczególnie bliskie Chestertonowi, który zapisał się w historii literatury XX wieku jako rycerz i apologeta chrześcijaństwa oraz znaczący dyskutant w kwestiach ważnych dla współczesności.
Z tej szczególnej bliskości Autora książki i Postaci, która jest jej wiodącym tematem, wynika przystępność przedstawienia skądinąd skomplikowanego i bardzo rozbudowanego systemu dociekań intelektualnych, jaki zbudował Tomasz. Chesterton z właściwą sobie swadą i humorem gawędziarza oraz błyskotliwością dyskutanta prowadzi czytelnika po szczeblach drabiny logiki w rozważaniach filozoficznych Akwinaty. Ubarwia je niejednokrotnie zaskakującymi odwołaniami do zwykłego, codziennego doświadczenia i przybliża przykładami z życia. W sposób nad wyraz przejrzysty tłumaczy nie tylko strukturę Tomaszowej argumentacji, ale także jego język i specyficzny idiom filozoficznego dyskursu, jak choćby rozróżnienia między materią i formą, gdzie forma stanowi fundament każdej rzeczy, albo między niezmiennym bytem i stawaniem się, które stałemu bytowi nie zaprzecza, ale prowadzi do jego pełni.
Chesterton widzi w dziele Tomasza doskonałą drogę do zrozumienia człowieka. Z charakterystycznym dla siebie radykalizmem stwierdzeń podkreśla, że Akwinata uratował element ludzki w teologii chrześcijańskiej przez włączenie cielesności wraz z duszą w całościową koncepcję człowieka i pojęcie ludzkiej godności. Znajduje w Tomaszowym systemie myślowym bliską sobie afirmację materii, nierozerwalnie związaną z tajemnicą Wcielenia, która sprowadza Boga na ziemię. Dostrzega receptę na dobre, autentycznie ludzkie życie, jaka wypływa z pism Akwinaty i polega na uznaniu oraz zapewnieniu harmonii między rozumem i zmysłami, duchem i materią, a także na połączeniu rozumu z wiarą. Znany jako mistrz paradoksu i zaskakujących stwierdzeń, Chesterton stosuje tę strategię, omawiając dorobek naukowy Tomasza. Przedstawia więc Tomasza jako pionierskiego antropologa, który postrzega człowieka nie tylko w ujęciu biologii, ale przede wszystkim teologii.
Nie wchodząc szczegółowo w ogrom i gęstość tematyki Tomaszowego dzieła, Chesterton umiejętnie wychwytuje i rzuca światło na te jego elementy, które wydają się najbardziej istotne dla przeciętnego człowieka. Człowiek ten niekoniecznie musi posiadać wykształcenie filozoficzno-teologiczne, wystarczy, by miał pragnienie, aby żyć jak najpełniej i jak najowocniej, co dla Chestertona, tak jak dla Akwinaty, znaczy żyć świadomie po chrześcijańsku.
Książka Święty Tomasz z Akwinu wypływa z fascynacji Chestertona niezwykłą osobowością wielkiego filozofa, teologa i pokornego dominikanina, całkowicie oddanego Bogu i służbie Jego Prawdzie. Wyraża też głębokie osobiste przekonanie Chestertona o tym, jak wielkie znaczenie wśród różnych zawirowań ideowych, pojawiających się także w naszej współczesności, ma myślenie w kategoriach i paradygmatach filozoficznych wprowadzonych przez św. Tomasza.

– dr hab. Anna Walczuk, prof. UJ

G.K. Chesterton znakomicie ujmuje samo sedno roli św. Tomasza z Akwinu. Chodzi o przywrócenie teologii chrześcijańskiej jej uniwersalności. Bowiem dominujący wówczas augustynizm, oparty na neoplatońskiej wizji człowieka, nie dowierzał dobroci natury, materii i cielesności. Dlatego św. Tomasz był postrzegany jako niebezpiecznie otwarty na dorobek naturalnej ludzkiej refleksji naukowej czy filozoficznej. Wydawało się, że to zagraża ortodoksji. Najprościej było zakazać Arystotelesa oraz odrzucić naukę, gdyby przeczyła wierze. Tomasz jednak był zbyt solidny, aby go zignorować. Ustanowił metodologiczne ramy, w których zarówno nauka, jak i teologia w komplementarny sposób prowadzą człowieka do kontemplacji prawdy i równoważą siebie wzajemnie.

– o. dr Michał Mrozek OP, Instytut Tomistyczny

Książka Chestertona stanowi jeden z najlepszych wstępów do myśli świętego Tomasza z Akwinu. Napisana przystępnym językiem jest dziełem przeznaczonym nie tylko dla specjalistów. Spoglądając na teologię i filozofię św. Tomasza w sposób, jaki ukazuje czytelnikom Chesterton, można dostrzec ponadczasowość myśli Akwinaty. Jak zauważa Chesterton, filozofia św. Tomasza jest filozofią zdrowego rozsądku, tak ważnego dla autora. W obecnym świecie zrelatywizowanych wartości i dominujących koncepcji „słabego rozumu” warto sięgać do dzieł Chestertona i św. Tomasza. Niniejsza publikacja stanowi cenną pozycję, ponieważ przełamuje pewien przyjęty stereotyp trudności i niezrozumiałości myśli Tomasza dla współczesnego czytelnika.

– dr Ewa Laskowska

Gilbert Keith Chesterton

(1874-1936), angielski pisarz i publicysta, nawrócony na katolicyzm autor zarówno epokowych dzieł, takich jak Ortodoksja, Heretycy czy Wiekuisty człowiek, jak i detektywistycznych opowiadań o księdzu Brownie. Jest jednym z najczęściej cytowanych i najbardziej wpływowych dwudziestowiecznych apologetów. Wielu nawróconych ateistów, takich jak C.S. Lewis, przyznaje, że lektura Chestertona odegrała ważną rolę w ich powrocie do chrześcijaństwa. W jego dorobku są zarówno dzieła literackie, jak i publicystyczne, w tym tysiące esejów prasowych wydawanych w licznych zbiorach. Jego niepowtarzalny styl, niezależność sądów i zdrowy rozsądek zyskują mu nadal rzesze wielbicieli na całym świecie.

Summa

Nazwa serii nawiązuje do tytułu dwóch wielkich dzieł świętego Tomasza z Akwinu, który koncentrował się na tym, że chrześcijaństwo nie podważa wartości poznania intelektualnego. Proponujemy czytelnikowi publikacje, których autorzy nie boją się rzeczowej dyskusji prowadzącej do wykazania prawdziwości chrześcijaństwa. Mamy nadzieję, że będzie to doskonała lektura i nieocenione źródło wiedzy dla tych, którzy szukają argumentów na rzecz chrześcijaństwa oraz wszystkich wątpiących, a nawet niewierzących. Ci ostatni znajdą okazję, by wypróbować swoją niewiarę.