przez M. Kromera z wyczuciem nazwany Gallem, gdyż wedle obecnie najlepiej umotywowanej hipotezy jako młody człowiek kształcił się w Orleanie lub Tours; do Polski trafił przez Prowansję i Węgry i w nowej ojczyźnie obracał się w kręgach dworskich i kancelarii książęcej; jej przełożonego, Michała z rodu Awdańców, uważa się za współpracownika i sprawcę powstania kroniki.

Swe dzieło Gall Anonim tworzył po 1112 a przed 1116, stawiając sobie za cel opisanie dokonań Bolesława III Krzywoustego. Jego czyny (gesta) wypełniają całą trzecią księgę utworu, choć obejmują tylko okres 4 lat panowania księcia (1109–13). Dwie pozostałe, podobnej objętości księgi, ukazują dzieje rodu Piastów — przodków i poprzedników Krzywoustego, począwszy od czasów zdobycia władzy w państwie przez Siemowita. Formując wykład o polskich dziejach, Gall Anonim polegał przede wszystkim na dworskiej tradycji historycznej, przekazanej mu ustnie przez przedstawicieli elity polityczno-intelektualnej. Uwiecznił więc m.in. podanie dynastyczne oświetlające karierę książęcą domu Piasta; ze strzępów opowiadań o Mieszku I, Bolesławie I Chrobrym, Kazimierzu I Odnowicielu zbudował barwne i przekonujące porterety wybitnych władców i ich panowania, w przypadku zaś Chrobrego dał monumentalny obraz króla polskiego złotego wieku. Samodzielnie już mógł obserwować (najpóźniej od 1113) działania swego bohatera-chlebodawcy: gloryfikował go jako prawego księcia i niestrudzonego wojownika — obrońcę kraju, zacierając piętno bratobójcy, jakim po oślepieniu Zbigniewa był naznaczony książę; przekonywał, że bez Bolesława Krzywoustego — Piasta, pana przyrodzonego kraju, Polska się nie ostanie. Krzywousty zawdzięcza także Gallowi Anonimowi rzadką w średniowieczu dokumentację dziecięco-młodzieńczych dokonań na polowaniach i łupieżczych wyprawach. Fundamentalne znaczenie kroniki dla późniejszego dziejopisarstwa polskiego nie ulega wątpliwości, jakkolwiek wizja ojczystych dziejów pióra Wincentego zwanego Kadłubkiem przykryła rzeczywistość powołaną do życia przez Galla.

Pierwsze wydanie kroniki: Vincentius Kadlubko et Martinus Gallus historiae Poloniae vetustissimi (G. Lengnich, 1749); pełne wydanie: Martini Galli chronicon... (J.W. Bandtkie, 1824); ostatnie wydanie: Galli Anonymi cronicae et gesta ducum sive principum Polonorum (K. Maleczyński, w: Monumenta Poloniae Historica, Series Nova, tom 2, 1952); pierwszy przekład H. Kownacki (1821), ostatni — R. Grodecki: Anonim tzw. Gall, Kronika polska (1923, wydanie 7, w opracowaniu M. Plezi, 1996).

Jacek Banaszkiewicz