Po studiach na KUL od 1930 profesor prawa kanonicznego i socjologii w Wyższym Seminarium Duchownym we Włocławku, także działacz Akcji Katolickiej i Chrześcijańskich Związków Zawodowych; 1932–39 redaktor naczelny „Ateneum Kapłańskiego”, od 1938 członek Rady Społecznej przy prymasie Polski; autor prac z zakresu społecznej nauki Kościoła (m.in. Zasięg i charakter zainteresowań katolickiej myśli społecznej 1937, Katolicki program walki z komunizmem 1937, Miłość i sprawiedliwość, napisana po 1940, wydanie 1993); okres okupacji niemieckiej spędził głównie w Kozłówce (Lubelszczyzna) i w Laskach koło Warszawy, z których środowiskiem, skupionym wokół księdza W. Korniłowicza, był związany od lat 30.; kapelan podwarszawskiej formacji AK, m.in. 1944 szpitala powstańczego w Laskach (pseudonim „Radwan II”); 1945 kanonik włocławski i rektor seminarium we Włocławku; inicjator diecezjalnego tygodnika „Ład Boży”, 1946–48 biskup lubelski; od X 1948 arcybp gnieźnieński i warszawski, prymas Polski, przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski; od 1953 kardynał.

W okresie nasilenia komunistycznej represji wobec Kościoła i społeczeństwa stanął w obronie chrześcijańskiej tożsamości narodu, inicjując zarazem politykę rozważnego układania stosunków z władzami państwowymi (1950 podpisał porozumienie regulujące stosunki państwo–Kościół); w okresie ponownego wzmożenia walki z Kościołem uwięziony (IX 1953) i pozbawiony władzy kościelnej, przebywał kolejno w Rywałdzie, Stoczku, Prudniku, Komańczy; podczas uwięzienia (wspomnienia Zapiski więzienne 1982) sformułował program wielkiej odnowy życia religijnego w Polsce pod nazwą Jasnogórskie Śluby Narodu (VIII 1956) i — stanowiącej ich kontynuację — nawiedzenia wszystkich polskich parafii przez kopię wizerunku Matki Bożej Częstochowskiej (od 1957); opracował też założenia Wielkiej Nowenny przed obchodami Tysiąclecia Chrztu Polski (1956–66); uwolniony X 1956, powrócił do Warszawy. W połowie lat 60. doszło do ostrego konfliktu prymasa Wyszyńskiego i Episkopatu z władzami państwowymi w związku z orędziem biskupów polskich do biskupów niemieckich, wzywającym do pojednania obu narodów (ze słowami: „... udzielamy przebaczenia i prosimy o przebaczenie”), oraz kościelnymi obchodami Millenium chrztu Polski.

Wyszyński uczestniczył we wszystkich sesjach Soboru Watykańskiego II, odegrał wielką rolę w organizacji polskich struktur kościelnych na Ziemiach Zachodnich i Północnych, doprowadzając 1972 do ustanowienia nowych diecezji; uwieńczeniem dzieła życia Wyszyńskiego, zw. Prymasem Tysiąclecia, stał się wybór (1978) jego bliskiego współpracownika kardynała K. Wojtyły na papieża. W 1980–81 odegrał rolę mediatora między Solidarnością a władzami państwowymi, zwłaszcza przy rejestracji NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych. Wyszyński zdecydowanie przeciwstawiał się marksistowskiej koncepcji życia społecznego, bronił godności i praw człowieka, w tym prawa do wolności religijnej, prawa Kościoła do swobodnej działalności duszpasterskiej, jednocześnie dążył do moralnego odrodzenia społeczeństwa. W warunkach totalitarnego zniewolenia przyczynił się do tworzenia klimatu duchowej wolności, w którym mogły dojrzewać demokratyczne inicjatywy społeczne. Zbiory homilii, listów pasterskich i in. prace: List do moich kapłanów (1969), Kazania świętokrzyskie (t. 1–3 1974–76), Listy pasterskie Prymasa Polski 1946–1974 (1975), Kościół w służbie narodu (1981), Nauczanie społeczne 1946–1981 (1990); spuścizną prymasa Wyszyńskiego zajmuje się Prymasowski Instytut Jasnogórskich Ślubów Narodu; 1994 odznaczony pośmiertnie Orderem Orła Białego.